โรคร้ายในปอด เนื่องจากมลพิษในอากาศ

Hilight

• มะเร็งปอด เป็นโรคมะเร็งที่คร่าชีวิตคนไปจำนวนมากที่สุดในกลุ่มโรคมะเร็งทั้งหมด อีกทั้งยังเป็นมะเร็งที่พบได้เยอะที่สุดชนิดหนึ่งของโลก
• อำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ มีจำนวนผู้เสียชีวิตจากโรคมะเร็งปอดเป็นอันดับ 1 ของประเทศไทย รวมถึงผู้คนในเชียงใหม่ที่ไม่เคยสูบบุหรี่ รักษาสุขภาพ ก็มีความเสี่ยงในการเป็นมะเร็งปอด
• นักวิจัยวิเคราะห์ว่า สาเหตุของการเกิดโรคมะเร็งปอดที่ภาคเหนือของประเทศไทย เกิดจากการสูบบุหรี่ แก๊สเรดอนที่อยู่ในอาคาร และฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM2.5) ที่อยู่นอกอาคาร

ในช่วงต้นปีของทุกปี มักจะมีข่าวคราวที่เกี่ยวข้องกับปริมาณฝุ่น PM2.5 ที่อยู่ในอากาศมีปริมาณมากขึ้นทั่วประเทศไทย โดยเฉพาะในเมืองใหญ่ เช่น จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งมีปริมาณฝุ่น PM2.5 เกินมาตรฐานมาตั้งแต่ปี 2007 และเคยมีปริมาณฝุ่น PM2.5 มากที่สุดเป็นอันดับ 1 ของโลกหลายปีต่อเนื่อง

นอกจากนี้ภายในอาคารยังมีสารกัมมันตรังสีที่เรียกว่า เรดอน (Radon) ซึ่งเป็นแก๊สที่ขึ้นมาจากใต้ดิน และมีการศึกษาพบว่าปริมาณเรดอนในอาคารมากที่มาก มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคมะเร็งปอดในเขตภาคเหนือ

มะเร็งปอด เป็นมะเร็งที่พบได้มากที่สุดชนิดหนึ่งของโลก และเป็นโรคที่มีผู้เสียชีวิตมากที่สุดในกลุ่มมะเร็งทั้งหมด สาเหตุหลักเกิดได้จาก การสูบบุหรี่ สารเคมีที่กระจายอยู่ในอากาศ ฝุ่นควันต่าง ๆ และควันจากท่อไอเสีย ซึ่งสาเหตุของการเกิดโรคมะเร็งปอดนั้นพบได้ทั่วไป ทำให้ผู้ป่วยบางรายไม่จำเป็นต้องมีประวัติการเป็นมะเร็งในครอบครัวก็สามารถเป็นโรคนี้ได้เช่นกัน

ในปีนี้มีข่าวเกี่ยวกับการเป็นโรคมะเร็งปอดของบุคคลที่อายุไม่มาก รักษาสุขภาพอย่างดี ไม่สูบบุหรี่ แต่อาศัยอยู่ที่จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งมีปัญหาเรื่องมลภาวะทางอากาศสูงเกินมาตรฐานอยู่บ่อยครั้ง เช่น นพ.กฤตไท ธนสมบัติกุล อาจารย์ประจำศูนย์ระบาดวิทยาคลินิกและสถิติศาสตร์คลินิก มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ที่ประกาศพบว่าตนเป็นมะเร็งปอดระยะสุดท้ายในวัย 28 ปี ในขณะที่ดูแลร่างกายเป็นอย่างดี รวมถึงการจากไปของ รศ.ดร. ภาณุวรรณ จันทวรรณกูร ผู้เชี่ยวชาญเรื่องผึ้งระดับโลกจากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ที่เคยได้รับรางวัลนักวิจัยดีเด่น และร่วมผลักดันเรื่อง พ.ร.บ.อากาศสะอาด

เมื่อปี 2008 มีการขุดค้นพบสถิติเก่าที่แสดงให้เห็นว่า อำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ พบผู้ป่วยและเสียชีวิตจากมะเร็งปอดมากที่สุดในประเทศ ตอนนี้ถึงเวลาหันกลับมาดูสาเหตุ ว่าเกิดอะไรขึ้นกับคุณภาพอากาศของประเทศไทย จนส่งผลกระทบถึงสุขภาพทางเดินหายใจของคนในจังหวัดเชียงใหม่

มะเร็งปอด เกิดจากอะไร

โรคมะเร็ง เกิดจากความผิดปกติของเซลล์ในอวัยวะต่าง ๆ จนมีการเจริญเติบโตที่มากเกินไปจนกลายเป็นก้อนเนื้อที่มีการลุกลามไปยังอวัยวะข้างเคียง หรืออวัยวะอื่นผ่านระบบทางเดินเลือด และระบบทางเดินน้ำเหลืองได้

โดยข้อมูลในปี 2020 จากกองทุนวิจัยมะเร็งโลก ระบุว่ามะเร็งปอด เป็นมะเร็งที่พบได้มากที่สุดในโลกสำหรับเพศชาย และพบได้มากที่สุดเป็นอันดับสองของโลกสำหรับเพศหญิง (รองจากมะเร็งเต้านม) รวมถึงมะเร็งปอดยังเป็นโรคที่มีผู้เสียชีวิตประมาณ 1 ใน 5 ของผู้ป่วยโรคมะเร็งทุกชนิด ถือว่ามากที่สุดในกลุ่มมะเร็งทั้งหมด

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ร่วมกับคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และโรงพยาบาลมะเร็งลำปาง ตีพิมพ์ผลงานวิจัยลงในวารสารวิชาการชื่อดังอย่าง Nature ศึกษาข้อมูลผู้ป่วยมะเร็ง 8 จังหวัดภาคเหนือ และได้กล่าวไว้ในงานวิจัยว่า สาเหตุการเกิดโรคมะเร็งอันดับที่หนึ่งคือ การสูบบุหรี่ และที่ตามมาติด ๆ เป็นอันดับสองคือ การรับแก๊สเรดอนเข้าสู่ร่างกาย นอกจากนี้ยังมีหมอกควันฝุ่นละอองขนาดเล็ก ทั้ง PM10 และ PM2.5 ก็มีส่วนที่ทำให้เกิดมะเร็งปอดอีกด้วย

โดยสาเหตุการเกิดมะเร็งปอดดังกล่าว ไม่นับผลจากพันธุกรรมหรือปัจจัยทางชีวภาพอื่น ๆ แปลว่า ต่อให้ไม่มีญาติคนใดมีประวัติการเป็นมะเร็งมาก่อน ก็สามารถเกิดโรคมะเร็งได้จากปัจจัยต่าง ๆ ที่กล่าวไปข้างต้น

ควันพิษจากบุหรี่

บุหรี่ เป็นสาเหตุหลักของโรคทางเดินหายใจหลายชนิด เพราะส่วนประกอบที่อยู่ภายในบุหรี่ล้วนเป็นสารเคมีที่ให้โทษต่อร่างกาย เช่น นิโคติน น้ำมันดิน สารหนู ตะกั่ว ปรอท และคาร์บอนมอนออกไซด์ ซึ่งพิษจากบุหรี่ไม่ได้ส่งผลต่อผู้สูบเพียงเท่านั้น แต่การที่ได้รับควันบุหรี่จากคนใกล้ชิดโดยที่ไม่ได้สูบเอง ก็ให้ผลเสียกับสุขภาพทางเดินหายใจเช่นกัน ซึ่งพิษจากบุหรี่ในปัจจุบันเป็นเรื่องที่ทุกคนน่าจะรู้กันอยู่บ้างแล้ว

สิ่งที่มีอันตรายไม่ต่างกัน แต่อาจจะเป็นภัยเงียบที่คนสนใจไม่มากเท่าบุหรี่จริง ๆ นั่นคือ บุหรี่ไฟฟ้า โดยกลไกการทำงานของบุหรี่ไฟฟ้าคือ การใช้ไฟฟ้าทำให้เกิดความร้อนเพื่อระเหยนิโคตินเหลวเข้าสู่ร่างกาย โดยที่ไม่มีควันจากการเผาไหม้ยาสูบเหมือนบุหรี่ทั่วไป

โดยส่วนประกอบหลัก ๆ จากบุหรี่ไฟฟ้าที่เข้าสู่ร่างกาย ได้แก่ นิโคติน ที่ทำให้ความดันโลหิตสูงขึ้น หัวใจเต้นเร็วขึ้น และทำให้เกิดอาการติดการสูบบุหรี่ โพรไพลีนไกลคอลและกลีเซอรีน เป็นส่วนประกอบสำหรับการทำให้เกิดไอ และให้ความชื้น หากสูดดมมาก ๆ อาจก่อให้เกิดการระคายเคืองปอดได้ และเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดหอบหืด รวมถึง สารแต่งกลิ่นและรส ถ้าหากไม่มีการศึกษาให้ดี บางชนิดอาจผสมสารที่เป็นอันตรายต่อร่างกาย

ในไอของบุหรี่ไฟฟ้าก็สามารถพบสารประกอบอื่น ๆ ที่เป็นอันตรายได้ เช่น โลหะหนัก สารหนู สารกลุ่ม Benzene สารกลุ่ม Formaldehyde รวมถึง PM2.5 ซึ่งปัจจุบันยังไม่มีข้อมูลเพียงพอว่าบุหรี่ไฟฟ้าทำให้เกิดโรคมะเร็งปอด แต่มีผลการศึกษารับรองว่า การสูบบุหรี่ไฟฟ้าเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมองและโรคปอดอักเสบเฉียบพลัน ซึ่งมีข่าวเมื่อต้นเดือนพฤศจิกายน 2022 พบผู้ป่วยปอดอักเสบรุนแรง (EVALI) จากบุหรี่ไฟฟ้าแล้ว

ความเสี่ยงของโรคต่าง ๆ ที่เกิดจากบุหรี่ไฟฟ้า รวมถึงอันตรายจากสารเคมีที่เป็นองค์ประกอบในควันบุหรี่ไฟฟ้า ที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของดีเอ็นเอในเซลล์ปอด หัวใจ และกระเพาะปัสสาวะได้ ทำให้การสูบบุหรี่ไฟฟ้ามีความเสี่ยงที่จะเกิดโรคมะเร็งได้จริง ๆ

แก๊สเรดอน ภัยร้ายภายในบ้าน

แก๊สเรดอน (Radon) เป็นสารกัมมันตรังสีซึ่งไม่มีสี ไม่มีกลิ่น และไม่สามารถรับรู้ได้ด้วยประสาทสัมผัสใดของมนุษย์ โดยแก๊สเรดอนกำลังเป็นที่สนใจเพราะมันเป็นสาเหตุหลักอันดับที่สองรองจากบุหรี่ เนื่องจากเรดอนสามารถก่อให้เกิดโรคมะเร็งปอดในมนุษย์และสัตว์ได้

จากงานวิจัยในปี 2022 ของสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ร่วมกับคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และโรงพยาบาลมะเร็งลำปาง มีการศึกษาผู้สูงอายุจาก 192 ครัวเรือนใน 8 จังหวัดทางภาคเหนือของประเทศไทย

โดยมีการตรวจวัดปริมาณแก๊สเรดอนภายในบ้านทั้ง 192 หลัง เปรียบเทียบกับการเกิดมะเร็งปอดของผู้อยู่อาศัยในบ้านแต่ละหลัง พบว่าบ้านที่มีการศึกษามีปริมาณของแก๊สเรดอนอยู่ที่ 11 – 405 เบ็กเคอเรลต่อลูกบาศก์เมตร โดยมีมากกว่า 41% ของบ้านที่ศึกษาทั้งหมด ที่มีปริมาณแก๊สเรดอนเกินกว่าที่องค์การอนามัยโลกกำหนดไว้ (กำหนดไว้ที่ 100 เบ็กเคอเรลต่อลูกบาศก์เมตร) โดยบ้านที่มีปริมาณแก๊สเรดอนสูงมักจะเจอผู้ป่วยมะเร็งปอด

จังหวัดเชียงใหม่เป็นพื้นที่ที่มีการเกิดแผ่นดินไหวได้ ทางนักวิจัยแสดงแผนที่ความรุนแรงจากการเกิดแผ่นดินไหวที่มีความสัมพันธ์กับรอยเลื่อนมีพลัง และมีความสัมพันธ์กับแก๊สเรดอนที่ลอยขึ้นมาสู่ผิวดินที่มากขึ้น โดนแก๊สเรดอนมีอยู่มากในหินแกรนิต หินไนส์สิกแกรนิต ที่มีอยู่เยอะในจังหวัดเชียงใหม่

คนส่วนใหญ่อาจจะยังไม่รู้ถึงความน่ากลัวของเรดอน และอาจจะไม่รู้ด้วยซ้ำว่าเรดอนมีอยู่เยอะมากในบ้านคนจริง ๆ ที่ภาคเหนือของประเทศไทย งานวิจัยดังกล่าวถือเป็นสัญญาณเตือนให้ทุกคนได้ตระหนักถึงความอันตรายที่คนในเชียงใหม่จะต้องเผชิญอยู่

PM10 และ PM2.5 ฝุ่นละอองขนาดเล็ก ที่ก่อปัญหาขนาดใหญ่

สิ่งสำคัญที่คนในประเทศไทยตระหนักถึงอยู่ทุกปี นั่นคือ อันตรายจากฝุ่นละอองขนาดเล็ก หรือที่เรียกว่า Particulate Matter (PM) ซึ่งมีขนาดแตกต่างกันไป หากฝุ่นละอองมีเส้นผ่านศูนย์กลางน้อยกว่า 10 ไมครอน จะเรียกว่า PM10 ส่วนฝุ่นละอองที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางน้อยกว่า 2.5 ไมครอน จะเรียกว่า PM2.5

อันตรายของฝุ่นละอองเล็ก ๆ พวกนี้คือ มันเล็กมากเสียจนเรามองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ทำให้เราไม่ทันระวัง และมันยังเล็กมากเสียจนสามารถเข้าสู่ร่างกาย เดินทางลึกเข้าไปจนถึงปอดได้อย่างง่ายดาย รวมถึงอาจเข้าไปสู่กระแสเลือด ก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพในส่วนอื่นของร่างกายได้มากมาย เช่น อันตรายต่อหัวใจและสมอง

แต่ถ้าโฟกัสที่อันตรายต่อปอดและทางเดินหายใจ ฝุ่นละอองขนาดเล็กเหล่านี้ส่งผลโดยตรงกับระบบทางเดินหายใจ ทำให้เกิดอาการหอบหืด และเมื่อสะสมไปเป็นระยะเวลานาน อาจกลายเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของดีเอ็นเอ จนเกิดมะเร็งปอดได้ในที่สุด

ฝุ่นละอองขนาดเล็ก ส่วนใหญ่แล้วเกิดจากการเผาไหม้ เช่น การเผาไหม้ของเครื่องยนต์ดีเซล โดยเฉพาะช่วงที่มีการจราจรที่ติดขัด แต่สาเหตุหลักที่ทำให้เกิดฝุ่นละอองขนาดเล็กจำนวนมากที่ภาคเหนือของประเทศไทยนั้น มาจากไฟป่า ซึ่งอาจเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ หรืออาจเกิดจากฝีมือมนุษย์ รวมถึงยังมาจากการเผาเศษวัชพืชและวัสดุทางการเกษตรจากกิจกรรมการปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์

วิธีแก้ปัญหาคือ การจัดทำระบบข้อมูลเชิงพื้นที่เพื่อติดตามหาสาเหตุและสถานการณ์ให้ได้ทันท่วงที รวมถึงนโยบายจากภาครัฐที่จะช่วยเหลือเกษตรกรเพื่อไม่ให้ต้องเผาวัชพืชและวัสดุในพื้นที่เกษตรกรรม และเพื่อป้องกันไม่ให้เกษตรกรเข้าไปใช้ที่ดินในเขตป่าอนุรักษ์และป่าสงวนแห่งชาติด้วย

รักษาสุขภาพ ควบคู่กับรักษาสภาพอากาศ

วิธีการที่ดีที่สุดที่เราสามารถทำได้เลยในวันนี้คือ การรักษาสุขภาพตัวเอง เช่น กินอาหารที่มีประโยชน์ นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่อการก่อโรคมะเร็ง ลดการสูบบุหรี่ลง ใส่หน้ากากที่กันฝุ่นละอองขนาดเล็กในอากาศได้เมื่อออกจากบ้าน ซ่อมแซมรอยร้าวตามพื้นบ้านเมื่อมีโอกาสเพื่อป้องกันการเล็ดลอดของสารเคมีเข้ามาในตัวบ้าน และถ้าหากเป็นไปได้ อาจจะย้ายที่พักอาศัยออกจากพื้นที่เสี่ยง

นอกจากนั้นที่เราทำได้คือ เป็นหนึ่งในกระบอกเสียง ผลักดันหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และมีหน้าที่รับผิดชอบในการจัดการกับมลพิษในสิ่งแวดล้อม ทั้งในอากาศ และในที่อยู่อาศัย ให้ทำงานอย่างเต็มที่และเป็นระบบ เพื่อผลประโยชน์ของทุกคน

อ้างอิง

Estimation of lung cancer deaths attributable to indoor radon exposure in upper northern Thailand

มะเร็ง รู้เร็วรักษาได้

สถิติเก่า พบ ‘อ.สารภี จ.เชียงใหม่’ มีผู้ป่วยมะเร็งปอดและเสียชีวิตมากที่สุดของประเทศ

เปิดสถิติ ‘มะเร็งปอด’ ในเชียงใหม่-ภาคเหนือ สูงกว่าภาคอื่น ข้อมูลวิจัยพบชนิดของมะเร็งปอดเกี่ยวข้องกับ PM2.5

เศร้า “มะเร็งปอด” คร่าชีวิต รศ.ดร.ภาณุวรรณ นักวิทยาศาสตร์ดีเด่น มช.

เปิดสถิติ ‘ภาคเหนือ’ ป่วย ‘มะเร็งปอด’ สูงสุด สาเหตุเกิดจากอะไร

โรคมะเร็งปอด

สารพิษในบุหรี่

บุหรี่ไฟฟ้า (ELECTRIC CIGARETTE)

บุหรี่ไฟฟ้า ปลอดภัยจริงหรือ?

บุหรี่ไฟฟ้า ดีจริงอย่างที่โฆษณาหรือว่ามีโอกาสฆ่าคนสูบได้เช่นกัน

บุหรี่ไฟฟ้า กับคำถามที่ทุกคนอยากรู้

มหันตภัยเงียบภายในอาคาร (Indoor air pollution)

PM 2.5 ฝุ่นเล็กจิ๋ว แต่ส่งผลต่อสุขภาพมหาศาล

หมอกควัน PM2.5 ในภาคเหนือมาจากไหน?