พื้นผิวของไอโอ (IO) ซึ่งเป็นดวงจันทร์ของดาวพฤหัสฯนั้น เต็มไปด้วยธารลาวาจากภูเขาไฟกว่า 400 ลูก สลับกับเกล็ดหิมะซัลเฟอร์ไดออกไซด์ที่เย็นยะเยือก แถมยังมีเนินทรายยักษ์ใหญ่อลังการราวกับหลุดมาจากหนังเรื่อง Dunes เราจึงอาจกล่าวได้ว่าดวงจันทร์ไอโอเป็นสถานที่ที่เร่าร้อนและน่าค้นหามากที่สุดในระบบสุริยะของเราเลยก็ได้ ซึ่งหนึ่งในปริศนาที่นักดาราศาสตร์ต่างสงสัยมากที่สุดก็คือเนินทรายขนาดมหึมาบนดวงจันทร์ไอโอเกิดขึ้นมาได้อย่างไรกันแน่ ทั้ง ๆ ที่ชั้นบรรยากาศของไอโอนั้นเบาบางเกินกว่าที่จะมีลมพัดพาให้ทรายก่อตัวเป็นเนินได้เหมือนกับบนโลก
จนกระทั่งเมื่อไม่นานมานี้มหาวิทยาลัย Rutgers ก็ได้ออกมาให้คำตอบว่าแท้จริงแล้วเนินทรายยักษ์บนไอโอนั้นเกิดจากปฏิกิริยาระหว่าง ‘ลาวา’ และ ‘เกล็ดน้ำแข็งซัลเฟอร์ไดออกไซด์’ นั่นเอง ซึ่งจะเกิดขึ้นต่อเมื่อภูเขาไฟได้ปะทุขึ้นและพ่นลาวาออกมาเจอกับเกล็ดน้ำแข็งซัลเฟอร์ไดออกไซด์บนพื้นผิวของไอโอ ทำให้ตะกอนทรายถูกพัดพาอย่างรวดเร็วจนก่อตัวเป็นเนินทรายขนาดมหึมาได้ในที่สุด
สีเข้มคือลาวา สีอ่อนทางด้านขวาของภาพคือเนินทรายขนาดใหญ่
ที่มา Rutgers University
ทั้งนี้ทีมศึกษาได้จำลองเหตุการณ์ในคอมพิวเตอร์ โดยใช้สมการคณิตศาสตร์คำนวณทิศทางการเคลื่อนที่ของเม็ดทรายจากหินภูเขาไฟบนโลก และการเคลื่อนที่ของเกล็ดหิมะซัลเฟอร์ไดออกไซด์ “เมื่อธารลาวาปะทะกับเกล็ดหิมะซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ทำให้เกิดไอระเหิดที่หนาแน่นและเคลื่อนที่เร็วมาก จนพัดพาทรายและตะกอนไปรวมกันเป็นเนินขนาดใหญ่ได้” จอร์จ แมคโดนัลด์ (George McDonald) หัวหน้าทีมศึกษากล่าว
อ้างอิง
Rutgers University | Jupiter’s Moon Has Splendid Dunes
Nature | Aeolian Sediment Transport On Io From Lava–frost Interactions
