เนื่องจากวันนี้เป็นวันแม่แห่งชาติ ผู้เขียนก็อยากจะหาเรื่องราววิทยาศาสตร์เกี่ยวกับความรักของแม่ที่มีต่อลูกมาเล่าซักหน่อย เลยนึกถึงฮอร์โมนตัวนึงที่มักจะถูกพูดถึงในแง่ของความรักเสมอ จำได้ว่าในช่วงที่ซีรีย์ฮอร์โมนวัยว้าวุ่นกำลังฮิตกัน ชื่อฮอร์โมนนี้ถูกพูดถึงกันบ่อยมากๆ เพราะมันเป็นชื่อ episode นั้นด้วย ใช่แล้ว มันคือ ออกซิโทซิน (Oxytocin) หรือ ฮอร์โมนแห่งความรักนั่นเอง
ก่อนอื่น เรามาทำความรู้จักกับ Oxytocin กันก่อน คือเจ้าตัวฮอร์โมนตัวนี้เป็นเปปไทด์ฮอร์โมนประกอบด้วยกรดอะมิโนทั้วหมด 9 ตัว มาต่อกัน ถูกสร้างมาจากสมองส่วนไฮโพทาลามัส (Hypothalamus) จากนั้นก็ส่งลงไปที่ระบบลิมบิก (Limbic system) และที่ต่อมใต้สมอง (Pituitary gland) เพื่อส่งต่อไปยังส่วนต่างๆของร่างกายผ่านระบบเลือด และเช่นเดียวกับฮอร์โมนตัวอื่นๆ คือการที่ฮอร์โมนจะทำงานได้ก็ต่อเมื่อไปจับกับตัวรับที่จำเพาะเจาะจงกับฮอร์โมนแต่ละชนิดที่อยู่ตรงอวัยวะเป้าหมายเท่านั้น
ที่มา HonestDocs
หน้าที่หลักของ Oxytocin อย่างแรกคือ ช่วยกระตุ้นการบีบรัดตัวของกล้ามเนื้อที่บริเวณมดลูกขณะที่แม่กำลังคลอด เมื่อมีการคลอดลูก ตัวรับ Oxytocin จะเพิ่มขึ้นอย่างมาก ทำให้มีการบีบรัดของมดลูกถี่ขึ้น และเมื่อปากมดลูกขยายตัวขณะคลอด ก็จะกระตุ้นให้หลั่ง Oxytocin เพิ่มขึ้นอีก ด้วยคุณสมบัตินี้ ทำให้ Oxytocin ถูกนำมาสังเคราะห์สำหรับนำไปใช้เป็นยาเพื่อการชักนำการคลอด ซึ่งเป็นที่นิยมใช้กันในวงการสูติศาสตร์
ที่มา Knight, Erik & Mehta, Pranjal. (2014).
หน้าที่อีกอย่างก็คือ ช่วยกระตุ้นการสร้างน้ำนมขณะให้นมลูก โดยจะไปกระตุ้นกล้ามเนื้อเรียบที่อยู่ล้อมรอบต่อมน้ำนม ให้บีบตัวไล่น้ำนมส่งไปตามท่อน้ำนม จนไหลออกมาจากหัวนมให้ลูกดื่มกิน และเมื่อลูกดูดนมจากหัวนมของแม่ ก็จะกลับไปกระตุ้นให้ Hypothalamus สร้าง Oxytocin ให้ไปกระตุ้นการสร้างน้ำนมเพิ่มอีกแบบนี้วนไป เรียกกลไกการควบคุมแบบนี้ว่า Positive feedback ยิ่งไปกว่านั้นมีการพบว่า Oxytocin จะช่วยให้สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมผู้เป็นแม่สามารถจดจำลูกของตัวเองผ่านระบบการรับกลิ่นได้ดี ฮอร์โมนนี้จึงเหมือนกับเป็นตัวเชื่อมความสัมพันธ์ระหว่างแม่กับลูกนั่นเอง
นอกจากจะช่วยคลอดและเลี้ยงดูลูกแล้ว Oxytocin ยังเกี่ยวข้องกับความสัมพันธ์รูปแบบอื่นในสังคมด้วย มีการศึกษาพบว่าการสัมผัสกันไม่ว่าจะเป็นการกอด จับมือ หรือมีเพศสัมพันธ์จะทำให้สมองหลั่ง Oxytocin มากขึ้น ช่วยสร้างความผูกพัน ความรัก ความไว้เนื้อเชื่อใจ และความเข้าอกเข้าใจกันของทั้งคู่อีกด้วย
ที่มา McKesson Medical-Surgical
เหตุผลทั้งหมดนี้ทำให้ Oxytocin เป็นที่รู้จักในชื่อฮอร์โมนแห่งความรัก เพราะมันไปเกี่ยวข้องกับความสัมพันธ์ตั้งแต่เด็กจนโตเลย ไม่ว่าจะเป็นระหว่างแม่กับลูก หรือระหว่างคู่รักด้วยกันก็ตาม
สำหรับวันแม่ในปีนี้ก็ถือเป็นโอกาสอันดีที่เราจะได้แสดงความรักที่เรามีให้กับคุณแม่ได้รับรู้ แต่ที่จริงแล้วไม่จำเป็นต้องรอแค่วันแม่ก็ได้ เพราะความรักเราสามารถแสดงให้กันได้ทุกวัน ขอให้มีความสุขกับเทศกาลวันแม่ในปีนี้นะครับ
อ้างอิง
Institute for Innovative Learning, Mahidol University | สำรวจโลกฮอร์โมน, ออกซิโทซิน (Oxytocin)
Nature | Oxytocin enables maternal behaviour by balancing cortical inhibition
Science Advances | Epigenetic dynamics in infancy and the impact of maternal engagement
