อุจจาระ บอกสุขภาพเราได้อย่างไร?

ก่อนอื่น ต้องขออภัยด้วยหากบทความนี้กำลังไปรบกวนเวลาอาหารอันแสนอร่อยของทุกท่าน เพราะเรากำลังจะพูดถึงน้องอุนจิ หรือ อุจจาระ นั่นเอง หลายคนอาจจะไม่ได้ให้ความสนใจกับมันมากนัก กลับขยะแขยงด้วยซ้ำ พอเราทำธุระในห้องน้ำเสร็จก็รีบกดชักโครกทิ้งน้องเหล่านี้ไป แต่รู้หรือไม่ว่า สิ่งที่เราอยากจะกดชักโครกไล่ซะเหลือเกิน จะมีประโยชน์กับเรามากขนาดไหน

รู้จักกับอุจจาระ

อุจจาระ คือสิ่งที่ผ่านกระบวนการย่อยและดูดซึมสารอาหารในร่างกายผ่านระบบทางเดินอาหาร แล้วถูกปล่อยออกมาทางรูทวาร หรือจะเรียกง่าย ๆ ว่ากากอาหารที่เหลือจากการย่อยก็ได้ คิดเป็น 1 ใน 3 ของปริมาณอาหารที่เรากินเข้าไป โดยทั่วไปแล้วจะประกอบด้วยน้ำประมาณ 75% และของแข็งประมาณ 25% ซึ่งของแข็งในอุจจาระจะประกอบด้วยโปรตีน คาร์โบไฮเดรต ไขมัน รวมไปถึงแบคทีเรียและสารอาหารอื่น ๆ ที่ไม่ถูกย่อย เช่น กากใย (Fiber)

ลักษณะของอุจจาระกับสุขภาพ

ลักษณะของอุจจาระสามารถบอกถึงสุขภาพทางเดินอาหารของเราได้ ถ้าเราสังเกตไปที่อุจจาระของเราก่อนที่จะกดชักโครก จะเห็นว่าการถ่ายแต่ละครั้งจะมีลักษณะไม่เหมือนกัน โดยจะแบ่งเป็นรูปร่างและสีของอุจจาระ ดังนี้

การแบ่งลักษณะอุจจาระออกเป็น 7 กลุ่ม ด้วย Bristol stool chart
ที่มา The Autism Community in Action

รูปร่างของอุจจาระ

ขนาดและลักษณะของอุจจาระแบ่งเป็น 7 ชนิด โดยแบ่งตาม Bristol stool chart ซึ่งสามารถเชื่อมโยงกับสุขภาพของเราได้ ดังนี้

ชนิดที่ 1 เป็นก้อนเล็ก ๆ หลายก้อน เม็ดแข็ง คล้ายกระสุนหรือขี้กระต่าย มักเกิดในผู้ที่มีอาการท้องผูกรุนแรง เนื่องจากมีกากไยไม่พอ และดื่มน้ำน้อย ถ้าไม่รีบแก้ไขอาจเกิดมะเร็งลำไส้ใหญ่ได้

ชนิดที่ 2 ก้อนเล็ก ๆ หลายก้อน รวมกัน เหมือนเอาขี้กระต่ายหรือกระสุนมารวมกันเป็นก้อนใหญ่ขึ้น เกิดในผู้ที่มีอาการท้องผูกเช่นเดียวกัน แต่อาการไม่หนักเท่าอันแรก

ชนิดที่ 3 คล้ายไส้กรอกชิ้นใหญ่ หนา ผิวขรุขระ ค่อนข้างแข็ง เป็นอุจจาระที่ปกติ เพียงแค่ขาดน้ำเล็กน้อย ขับถ่ายได้ไม่ลำบากมากนัก

ชนิดที่ 4 คล้ายไส้หรอกหรือกล้วยหอม ผิวเรียบยาว เป็นลำสวย ๆ เป็นอุจจาระที่สมบูรณ์ที่สุด บอกถึงการมีสุขภาพในทางเดินอาหารที่ดี

ชนิดที่ 5 เป็นก้อนแตก ๆ แต่ยังเป็นชิ้นอยู่ ชิ้นสั้นและหยาบ ถือว่ายังเป็นอุจจาระที่ปกติ แต่ขาดกากใยหรือสารอาหาร

ชนิดที่ 6 เป็นก้อนกึ่งแข็งกึ่งเหลว ตัวเนื้ออุจจาระเปื่อยยุ่ย ขับถ่ายได้ง่าย เป็นอาการเริ่มต้นของท้องเสีย เกิดจากการที่แบคทีเรียในลำไส้ไม่สมดุล

ชนิดที่ 7 เหลวเป็นน้ำ ไม่มีเนื้ออุจจาระอยู่เลย บอกถึงอาการท้องเสียได้ชัดเจน อาจมีการติดเชื้อในลำไส้

สีของอุจจาระ

อุจจาระที่ถ่ายแต่ละครั้งจะมีเฉดสีที่แตกต่างกัน ซึ่งสามารถบอกสุขภาพของเราได้ด้วยเช่นกัน โดยที่

สีน้ำตาล สุขภาพทางเดินอาหารสมบูรณ์ที่สุด

สีน้ำตาลปนเขียว ยังถือว่ามีสุขภาพทางเดินอาหารที่ดีอยู่

สีเขียวเข้ม มีการทานผักสีเขียวจำนวนมาก หรืออุจจาระผ่านทางเดินอาหารเร็วเกินไป

สีดำ มีการทานธาตุเหล็ก ทาน Licorice (สมุนไพรขับเสมหะชนิดหนึ่ง) หรือเกิดผลข้างเคียงของยาประเภท Bismuth (ยาบรรเทาอาการระบบทางเดินอาหาร) หรือมีเลือดออกบริเวณทางเดินอาหารส่วนบน ควรพบแพทย์ทันที

สีขาว ไม่มีน้ำดี เนื่องจากน้ำดีอาจถูกกันไม่สามารถไหลผ่านไปได้

สีแดง ทานของสีแดง เป็นริดสีดวงทวาร หรือเป็นมีเลือดออกบริเวณทางเดินอาหารส่วนล่าง ควรพบแพทย์ทันที

สีเหลือง ทานไขมันมากเกินไป หรือ มีภาวะการย่อยอาหาร/ดูดซึมผิดปกติ (Malabsorption) หรือ เป็นโรคเกี่ยวกับลำไส้เล็ก (Celiac disease)

การดูแลสุขภาพในทางเดินอาหาร

สิ่งที่สำคัญสำหรับการดูแลสุขภาพในทางเดินอาหารเลยก็คือ รับประทานอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย โดยเฉพาะผัก ผลไม้ อาหารที่มีกากใย ดื่มน้ำให้เพียงพอ หลีกเลี่ยงอาหารประเภทเนื้อแดง นอกจากนั้น ควรออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ควบคุมน้ำหนัก หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์ และหมั่นตรวจสุขภาพประจำปี จะช่วยให้สุขภาพทางเดินอาหารของเราสมบูรณ์ได้ จะได้ไม่ต้องมานั่งกังวลกับลักษณะของอุจจาระของเราอีกต่อไป