
นักดาราศาสตร์ค้นพบ “จุดดำมืด” บนชั้นบรรยากาศของดาวเนปจูนโดยกล้องโทรทรรศน์บนพื้นโลกได้เป็นครั้งแรก
นักดาราศาสตร์ได้ใช้กล้องโทรทรรศน์ขนาดยักษ์ของ ESO (European Southern Observatory) ศึกษาจุดดำมืดบนชั้นบรรยากาศของดาวเนปจูน ซึ่งถือเป็นครั้งแรกที่จุดดำมืดบนชั้นบรรยากาศของดาวเคราะห์ถูกสังเกตการณ์ได้จากอุปกรณ์บนพื้นโลก จากการสังเกตการณ์ไม่เพียงแต่ทำให้เห็นจุดดำมืดเพียงเท่านั้น แต่บริเวณใกล้เคียงยังปรากฏให้เห็นจุดสว่างปริศนาอีกด้วย ซึ่งได้สร้างความประหลาดใจให้กับนักดาราศาสตร์ไม่น้อยเลยทีเดียว
จุดดำมืดบนดาวเนปจูนถูกค้นพบครั้งแรกโดยยานวอยเอเจอร์ 2 ในปี 1989 ก่อนที่จะไม่สามารถสังเกตเห็นได้ในเวลาต่อมา Patrick Irwin ศาสตราจารย์จาก University of Oxford และหัวหน้าทีมในการศึกษาครั้งนี้กล่าวว่า “ตั้งแต่มีการค้นพบจุดดำมืดบนดาวเนปจูนเป็นต้นมา ผมสงสัยมาตลอดว่าจุดดำมืดที่ปรากฏให้เห็นในช่วงสั้น ๆ นี้คืออะไร”
ข้อมูลที่ได้จากการสังเกตการณ์
Irwin และทีมนักวิจัยพยายามใช้ข้อมูลที่ได้จากการสังเกตการณ์เพื่ออธิบายถึงการปรากฎของจุดดำมืดนี้ ซึ่งเบื้องต้นเขาอธิบายว่า “จุดดำมืดนี้คล้ายจะเกิดจากอนุภาคที่ไม่ยอมให้แสงผ่าน (Air darkenning particles) ซึ่งอยู่ใต้ชั้นหมอกควันของดาวเนปจูน” แต่การที่จะได้มาซึ่งข้อสรุปของการปรากฎของจุดดำมืดนี้ไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะจุดดำมืดนี้ไม่ได้คงอยู่ให้สังเกตการณ์แบบนี้ตลอดไป
ทีมวิจัยได้ถ่ายภาพดาวเนปจูนออกมาในหลายช่วงความยาวคลื่น โดยใช้อุปกรณ์ Multi Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) ที่ติดตั้งในตัวกล้องโทรทรรศน์ โดยอุปกรณ์ MUSE ยังถูกใช้ในการศึกษาวิจัยนี้เป็นครั้งแรกอีกด้วย ทำให้ทีมวิจัยสามารถศึกษาจุดดำมืดได้ในหลายช่วงความยาวคลื่น

ทำให้เกิดเป็นภาพของดาวเคราะห์สีฟ้าที่คุ้นเคย ซึ่งจุดดำมืดสามารถสังเกตได้บริเวณด้านบนของรูป
Credit: ESO/P. Irwin et al.
ผลที่ได้จากการวิเคราะห์สเปกตรัม
จากการวิเคราะห์ภาพในช่วงความยาวคลื่นที่หลากหลาย ทำให้ทีมวิจัยสามารถระบุได้ว่า จุดดำมืดนี้อยู่ที่ความสูงระดับใดในชั้นบรรยากาศ ซึ่งจากการศึกษาสเปกตรัมยังทำให้ทราบถึงองค์ประกอบทางเคมีในชั้นบรรยากาศแต่ละชั้นอีกด้วย
Michael Wong นักวิจัยจาก University of California กล่าวว่า “ในระหว่างที่กำลังวิเคราะห์สเปกตรัม ทีมได้สังเกตเห็นกลุ่มเมฆสว่างลึก (rare deep bright cloud) ที่ไม่เคยเห็นมาก่อนแม้ว่าจะสังเกตการณ์จากอวกาศก็ตาม” ซึ่งจุดสว่างนี้ปรากฏอยู่ข้าง ๆ จุดดำมืด อีกทั้งยังอยู่ในบรรยากาศชั้นเดียวกันอีกด้วย
Michael Wong กล่าวว่า “เป็นอีกครั้งที่เราได้เห็นพัฒนาการขีดความสามารถของมนุษย์ ในช่วงแรก ๆ ของการศึกษาอวกาศ การจะสังเกตจุดต่าง ๆ บนดาวเคราะห์ได้ จำเป็นจะต้องส่งยานสำรวจขึ้นไปบนอวกาศ ภายหลังเราจึงสามารถควบคุมอวกาศยานอย่างกล้องฮับเบิลได้ จนถึงในตอนนี้ เราสามารถสังเกตจุดเหล่านั้นผ่านอุปกรณ์บนพื้นโลกได้แล้ว”
เรียบเรียงโดย ณัฐกิตติ์ นามชู