สำรวจธรรมชาติในสวน กับงานบางกอกกำลังดี

Highlight

• บางกอกกำลังดี จัดขึ้นในแนวคิด “พื้นที่สร้างสรรค์มีชีวิต” เพื่อให้เด็ก ๆ ในเมือง มีสถานที่ในการทำกิจกรรมนอกบ้าน
• บางกอกกำลังดีในวันที่ 14 สิงหาคม 2565 มีกิจกรรมที่น่าสนใจอย่างการเดินสำรวจธรรมชาติในสวน ที่นำทีมโดย Nature Plearn Club
• สวนสาธารณะเปรียบเหมือนโอเอซิสใจกลางทะเลทรายที่เต็มไปด้วยตึกรามบ้านช่อง เป็นที่พักผ่อนก่อนเดินทางต่อของสัตว์หลากชนิด
• สิ่งมีชีวิตที่อยู่รอบสวนสันติภาพ ถูกเก็บข้อมูลไว้ภายในแอปพลิเคชั่น iNaturalist ที่ดาวน์โหลดมาใช้ได้ฟรี

ด้วยความทันสมัยของเทคโนโลยี ทั้งอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ หรืออินเทอร์เน็ต ช่วยส่งเสริมการเรียนรู้ให้เด็ก ๆ และคนทั่วไปไดทุกที่ ทุกเวลา ผ่านการเรียนรู้แบบออนไลน์ แต่ปัญหาที่ตามมาไม่ห่างคือ เด็กยุคนี้ใช้ชีวิตอยู่หน้าจอเป็นระยะเวลานานมากขึ้น ซึ่งจะส่งผลระทบให้เกิดภาวะการเรียนรู้ถดถอยได้ ซึ่งตรงกับภาวะโรคหนึ่งที่เรียกกันว่า “โรคขาดธรรมชาติ” (Nature Deficit Disorder) โรคนี้ถูกพูดถึงคั้งแรกโดยนักเขียนชาวอเมริกันชื่อว่า ริชาร์ด ลูฟ (Richard Louv) เจ้าของหนังสือ The Nature Principle และ Last Child in the Woods โดยมีการกล่าวไว้ว่า เด็กที่ไม่ได้เชื่อมโยงกับธรรมชาติ ไม่มีกิจกรรมนอกบ้าน หรือห้องเรียนให้ได้สัมผัสจับต้องกับธรรมชาติ แต่ใช้เวลาอยู่หน้าจอจนหมดวัน ไม่ว่าจะเพราะเล่นเกม ดูโซเชียลมีเดีย หรือเรียนพิเศษ สุดท้ายเด็กจะกลายเป็นคนที่หมกมุ่นอยู่กับตนเอง และคิดสร้างสรรค์ไม่เป็น ซึ่งในปัจจุบันก็มีการวินิจฉัยโรคขาดธรรมชาติและพบเจอในเด็กมากขึ้นจริง ๆ ผลเสียที่ตามมาคือเด็ก ๆ ไม่ได้เรียนรู้อย่างสมวัย วิธีแก้ไขคือการออกไปเผชิญกับสถานการณ์นอกบ้าน เพื่อที่จะได้เรียนรู้วิธีการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า ได้รู้จักเสียงและหน้าตาของสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ รวมทั้งยังได้เรียนรู้จากประสบการณ์ใหม่ ๆ ที่พวกเขาสัมผัสได้จริง ๆ

การที่ในเมืองใหญ่อย่างกรุงเทพมหานครอัดแน่นไปด้วยตึกรามบ้านช่อง การที่เด็กไทยจะมีพื้นที่ในการทำกิจกรรม และปลดปล่อยความคิดสร้างสรรค์นอกบ้าน จึงเป็นเรื่องที่สำคัญ เพื่อที่จะทำให้เด็ก ๆ ได้พัฒนาร่างกาย สติปัญญา และทักษะทางสังคม ทางสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) จึงได้มีแนวคิดการสร้าง “พื้นที่สร้างสรรค์มีชีวิต” และช่วยกันก่อร่างสร้างกิจกรรมร่วมกับเครือข่ายจนเกิดเป็นงานที่มีชื่อว่า “บางกอกกำลังดี”

วันที่ 14 สิงหาคม พ.ศ. 2565 บางกอกกำลังดีจัดขึ้นที่สวนสันติภาพ สวนสาธารณะขนาดย่อมใจกลางศูนย์รวมการเดินทางในกรุงเทพมหานคร ตั้งอยู่บริเวณใกล้กับอนุเสาวรีย์ชัยสมรภูมิ หากลงจากรถไฟฟ้า BTS สถานีอนุเสาวรีย์ชัยสมรภูมิ สามารถเดินต่อเพียงแค่ 7 นาทีก็จะมาถึงสวนสาธารณะแห่งนี้แล้ว ซึ่งภายในงานก็มีทั้งดการแสดงดนตรี และบูธกิจกรรมมากมาย ตัวอย่างเช่น กิจกรรมสาธิตการซ่อมหนังสือ หุ่นมือจากผ้า เพ้นท์หน้า บอร์ดเกมในสวน และที่น่าสนใจที่สุดสำหรับพวกเราคือกิจกรรมสำรวจธรรมชาติ ที่นำทีมโดย Nature Plearn Club เริ่มต้นภายในบูธจะมีกิจกรรมอยู่ 2 อย่าง ได้แก่ Nature Drawing ที่จะชวนคนที่ผ่านไปมาร่วมกันวาดภาพสัตว์ป่าในเมืองกันฟรี ๆ พร้อมกับศิลปินตัวจริง คุณหมูหวาน Sweetpigsly นอกจากที่จะได้วาดรูปเล่นกันแบบฟรี ๆ แล้ว ผู้เข้าร่วมยังจะได้ความรู้เกี่ยวกับสัตว์ชนิดต่าง ๆ ว่าตัวไหนบ้างอาศัยอยู่ในเมือง อีกกิจกรรมหนึ่งคือการลงชื่อเพื่อเข้าร่วมการเดินสำรวจธรรมชาติในสวน ซึ่งมีการจัด 2 รอบ คือรอบเย็นตั้งแต่ 16.00 – 17.00 น. และรอบค่ำ 19.00 – 20.00 น. โดยความพิเศษของรอบค่ำคือวิทยากรรับเชิญ ที่มาจากกลุ่ม นก หนู งูเห่า จะเข้าร่วมด้วย

กิจกรรมเดินสำรวจธรรมชาติในสวนรอบเย็น ตอนที่ฟ้ายังสว่าง ผู้ร่วมกิจกรรมเล่าว่ามีการพบแมลงชนิดต่าง ๆ รวมไปถึงมีการพบนักหลากหลายชนิด เช่น นกยางเขียว (Butoridae striata) มาโฉบจับปลาบริเวณแหล่งน้ำในสวน และยังเจอนกกิ้งโครงคอดำ (Gracupica nigricollis) กับนกขมิ้นท้ายทอยดำ (Oriolus chinensis) ซึ่งเป็นนกที่หาพบได้ไม่บ่อยนักอีกด้วย ส่วนทีมงานของ The Principia ได้ไปร่วมเดินสำรวจธรรมชาติร่วมกับ Nature Plearn Club ในช่วงค่ำ โดยเดินจนครบรอบสวนสันติภาพพอดีในเวลากลางคืน พบสิ่งมีชีวิตที่แตกต่างกับที่พบในรอบเย็น เพราะสัตว์ที่ออกมาในเวลาที่ฟ้ามืดแล้วมักจะเป็นสัตว์หากินกลางคืน โดยสัตว์ที่เราพบในการเดินเที่ยวชมสวนครั้งนั้นมีทั้ง แมงมุมพเนจร กิ้งก่าหัวสีแดง กิ้งก่าหัวสีฟ้า คางคกบ้าน หนูผีบ้าน จิ้งจกบ้านศรีลังกา และยังมีค้างคาวที่บินอยู่รอบต้นไม้ในสวนสาธารณะอีกด้วย

สวนสาธารณะ ถือเป็นโอเอซิสกลางเมืองใหญ่ สัตว์ที่ต้องการบินไปยังที่ต่าง ๆ มีสวนสาธารณะเป็นที่พึ่งพิง ให้พวกมันได้พักอาศัยให้หายเหนื่อยก่อนจะเดินทางต่อ ดังนั้นสวนสาธารณะจึงเป็นระบบนิเวศที่สำคัญ ที่เอื้ออำนวยให้พวกเราได้ศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพได้อย่างดี ซึ่งก่อนหน้างานบางกอกกำลังดีในครั้งนี้ ก็ยังเคยมีงานกิจกรรมที่ สมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย (Bird Conservation Society of Thailand) พาบุคคลทั่วไปร่วมดูนกในสวนสาธารณะต่าง ๆ รอบเมืองกรุงเทพมหานคร เช่น สวนรถไฟ อีกด้วย ทำให้การเรียนรู้ธรรมชาติเป็นไปได้ง่ายขึ้น

นอกจากการสำรวจและพบเจอสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ รอบสวนสาธารณะจะให้ความรู้กับพวกเราแล้ว ความรู้เหล่านี้สามารถส่งต่อได้อีกผ่านแอปพลิเคชั่นที่มีชื่อว่า iNaturalist ซึ่งเป็นแอปพลิเคชั่นที่ใช้งานได้ฟรีทั่วโลก แต่ก็รองรับภาษาไทยอย่างสมบูรณ์พร้อมใช้งาน ซึ่งแอปพลิเคชั่นดังกล่าวจะทำให้ทุกคนสามารถเป็นนักวิทยาศาสตร์ได้ เพียงแค่ถ่ายภาพให้ชัด โฟกัสให้เข้า อัปโหลดลงใน iNaturalist ทีเหลือจะเป็นหน้าทีการประมวลผลของ AI ที่จะช่วยวิเคราะห์สิ่งมีชีวิตที่เราถ่ายภาพได้ว่าเป็นสิ่งมีชีวิตชนิดไหน มีชื่อว่าอะไร และถึงแม้ AI จะไม่สามารถวิเคราะห์สิ่งมีชีวิตในภาพของเราได้ถูกต้อง ก็จะมีผู้เชี่ยวชาญที่เป็นคนจริง ๆ คอยให้ข้อมูลว่าสิ่งมีชีวิตที่เราเก็บภาพมาได้คือตัวอะไรกันแน่ โดยประโยชน์ของแอปพลิเคชั่นนี้คือ มีคนนำข้อมูลในแอปพลิเคชั่นดังกล่าวไปใช้ในการทำวิจัยเพื่อตีพิมพ์จริง ๆ ในต่างประเทศ ส่วนในไทยก็มีคนใช้งานเพื่อทำวิจัยจบปริญญาตรีด้วยเช่นกัน นอกจากนี้ ข้อมูลสถานที่และสิ่งมีชีวิตในแอปพลิเคชั่นยังช่วยบ่งบอกปริมาณของสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ ว่ามีพันธุ์พื้นเมืองมากขึ้นหรือลดลง สายพันธุ์ต่างถิ่นรุกรานหรือไม่ ซึ่งเป็นตัวชี้วัดชั้นดีในการปรับปรุงนโยบายของเมืองเพื่อรักษาสิ่งแวดล้อมให้ดีต่อสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ และดีต่อพวกเรา

ถึงแม้ว่าบางกอกกำลังดีและกิจกรรมเดินสำรวจธรรมชาติในสวนสาธารณะจะจบไป แต่ถ้าทุกคนโหลดแอปพลิเคชั่น iNatuarlist เรียบร้อยแล้ว ก็สามารถลุย สำรวจธรรมชาติรอบบ้าน และรอบเมืองของคุณได้เอง สนุกไปกับการเล่นในธรรมชาติ และเก็บเกี่ยวความรู้กลับมากันเยอะ ๆ นะครับ